Menhirs & Dolmen: Indeling

De verscheidenheid aan vormen leidt soms tot spraakverwarring...

Megalithische monumenten vinden we in geheel West-Europa, Noord-Afrika, Midden-Oosten, India, Japan en Amerika (N&Z).
De vormgeving (en de ouderdom) verschilt enigszins per continent. De betekenis van deze stenen constructies roept nog vele vragen op, over hun ouderdom bestaat nog veel twijfel.
Megaliet = 'grote steen' (Grieks).

Menhirs

Menhir bevat de Bretonse woorden 'men' (steen) en 'hir' (lang).

Menhirs zijn rechtopstaande stenen, meestal lichtjes bijgeschaafd. Soms komen ze voor in lange rijen (alignement), zoals in Carnac en Kerzhero (Bretagne).

Alignements Kermario, Carnac

Sommige menhirs zijn kolossaal.
Le Menhir du Champ Dolent (Bretagne) is 9,6 meter lang en weegt meer dan 150 ton.
De grote gebroken menhir van Locmariaquer had een lengte van 20 meter en weegt in zijn geheel +- 300 ton!

Le Menhir du Champ Dolent

Sommige menhirs zijn gekerstend. Een kruis gehouwen uit de steen of een metalen kruis bovenop de steen...

Niet alle grote stenen zijn menhirs. Sommige zijn natuurlijke rotsformaties, andere "legendestenen" zijn van recentere datum dan de megalieten.

Steencirkels

Er bestaan ook cirkelvormige opstellingen, soms binnen een omwalling. De grootste steencirkel is die van Avebury (G.B.). Steencirkels worden ook 'cromlechs' genoemd. De benaming cromlech wordt ook gegeven aan onvolledige cirkels, ovalen en vierkante opstellingen.

Steencirkel - Avebury

Dolmen

De naam 'dolmen' of 'stenen tafel' is samengesteld uit de Bretonse woorden 'dol' (tafel) en 'men' (steen). 

Dolmen hebben strikt genomen slechts 1 deksteen, in Ierland noemt men ze portal tomb. Mogelijk waren ze nooit met een heuvel bedekt. Opstellingen met meerdere dekstenen, zoals ganggraven, worden ook veelal dolmen genoemd.

Ganggraven, in het Frans "allée couverte", in het Engels passage tomb of passage grave, bestaan uit een lange gang met grote stenen overdekt. 
Vele ganggraven eindigen op een kamer. In het Engels noemt men dit een chambered tomb. De kamer is soms rechthoekig, soms rond, soms kruisvormig. Er kunnen ook kleine zijkamertjes in de gang aangebracht zijn.
De monumenten zijn veelal nog overdekt met een heuvel van aarde of stenen.
Indien de heuvel uit breukstenen bestaat spreken we van een cairn.
(bv Cairn de Gavrinis, Morbihan)

De heuvel is meestal omringd door een ring van stenen, kransstenen of kerbstones genaamd.
Van vele dolmen, zoals de meeste hunebedden, is de dekheuvel verdwenen.

Courttombs zijn een Ierse variant met een omwalde 'voorhof'.

Ganggraven overdekt met een aarden heuvel noemt men soms ook tumulus.
(bv Tumulus de Kercado, Carnac). Dit kan verwarring oproepen omdat de term tumulus ook gebruikt wordt voor aarden grafheuvels zonder stenen binnenwerk, zoals deze uit de ijzertijd.
Barrow is de Engelse benaming voor een aarden grafheuvel. De meeste 'barrows' dateren uit de 'bronstijd'.

Een langgraf, of long barrow, is een langwerpige tumulus.
Langgraven zijn strikt genomen geen megalithische monumenten, daar ze geen stenen binnenwerk bevatten. Vele langgraven behoren tot de oudste monumenten.

Hunebedden zijn een variant van de ganggraven. De ingang bevindt zich aan één van de zijkanten. Hunebedden komen voor in het noorden van Nederland en Duitsland.

Loughcrew (Cairn-T) - Ierland

Hunebed D1 te Steenbergen, Drenthe

Henges'

Henge betekent hangende steen. Het bekende voorbeeld hiervan is Stonehenge (G.B.). De steenconstructie van Stonehenge staat binnen een cirkelvormige aarden omwalling. Andere cirkelvormige omwallingen, zelfs zonder stenen, worden ook "henge" genoemd. Bijvoorbeeld de Durrington Walls, nabij Stonehenge.

Terug naar boven  -  Ouderdom (= volgende pagina)